له دې پوښتنو او اندېښنو سره سره، طالبانو د خپلې واکمنۍ په دویمه دوره کې یو له بل وروسته داسې اقدامات وکړل، چې تر ډېره یې موخه د افغانستان د تعلیمي چاپېریال محدودول دي. دا ځل له شپږم ټولګي څخه پورته نجونو ته ښوونځيو ته تګ منع شوې او په نورو اقداماتو کې د پوهنتونونو او نورو لوړو او نیمه لوړو زده کړو مرکزونو دروازې هم د ښځو او نجونو پر مخ تړل شوې دي. له بلې خوا طالبانو د ښوونځیو او پوهنتونونو په نصاب کې د بنسټیزو بدلونونو اعلان وکړ او د دغو مرکزونو د زده کړو محتوا یې تعدیل کړه. په داسې حال کې چې د اسلامي هېوادونو په کچه له نړیوال یا عادي ماډل په نصاب کې د بدلون راوستل پرته د پوهنې په برخه کې کارپوهانو او فعالانو څو ځلې ویلي چې د یوه معیاري او ګډ نړیوال میتود په نه شتون کې په هېواد کې په دې برخه کې د مثبتو پایلو هیله نه شو کولای. د هېوادوالو د اندېښنو تر څنګ په نړيواله کچه د افغانستان د ښوونيز نظام وضعيت هم د کتونکو او شنونکو له اندېښنو سره مل دی او له څه باندې دوه نیمو کلونو راهیسې چې طالبانو پر افغانستان واک تر لاسه کړی، تل د افغانستان د پوهنې د نظام په اړه بېلابېل نظرونه موجود دي. راپورونه ښيي چې د طالبانو سرپرست حکومت نه یوازې د پوهنې په برخه کې کوم پرمختګ نه دی کړی، بلکې له ماتې سره مخ شوی دی. د ملګرو ملتونو د ماشومانو د وجهي صندوق (یونیسف) د تازه راپور له مخې، اوسمهال افغانستان د نړۍ په کچه د زده کړو کیفیت تر ټولو ټیټ دی. اوس یوه بله لویه اندیښنه د اوسني تعلیمي وضعیت دوام دی چې کیدای شي په اوږد مهال کې د افغانستان لپاره د بیلابیلو بحرانونو لامل شي. د دې انګېرنې پر بنسټ، ناامني او له دننه څخه د افراطیت او ترهګرۍ بیا راڅرګندېدل به نه یوازې افغانستان، بلکې ټوله سیمه له ګواښ سره مخ کړي. داسې نظرونه هم شته چې پر بنسټ یې د طالبانو د خوښې سره سم د ښوونیز نصاب بدلول او تعلیمي محدودیتونه یو پلان شوی بهیر ګڼل کیږي چې د دې ډلې د سیاسي ژوند دوام له فکري، نظامي او ټولنیز اړخه ډیر ممکنه کوي. البته اوس داسې انګیرل کیږي چې د طالبانو د چارواکو تر منځ د پوهنې په مسله کې د نظر اختلاف موجود دی. ځینې ​​یې د ښوونې او روزنې د مسئلې په اړه خالص دیني نظر لري او ځینې یې له دې ورهاخوا تعلیم او د علومو زده کړه په بېلابېلو برخو کې د هېواد د پرمختګ لپاره حیاتي اړتیا ګڼي. نن ورځ د افرادو او د پرمختللو ټولنو په پرمختګ کې د پوهنې د اهمیت په پام کې نیولو سره، د معیاري او سمې اسلامي زده کړو او معاصرو علومو په ګډون د پوهنې لپاره د افغانستان د خلکو بیړنۍ اړتیا تر بل هر وخت زیاته محسوسیږي. دا یوه اړتیا ده چې ژوره او هراړخیزه پوهه یې په هیواد کې د چارواکو په لور زیاته وي.