په افغانستان کې د خوارځواکۍ او د خوړو بحران

دا خبره د ملګرو ملتونو د ماشومانو وجهي صندوق (یونیسف) اعلان کړه چی سږ کال په افغانستان کې تر ۳۴۳۰۰۰ ډېر ماشومان د خوارځواکۍ له امله د درملنې لپاره روغتون ته لېږدول شوي دي. دغه سازمان ویلي دي چې په ماشومانو کې د حاد خوارځواکۍ د درملنې لپاره “طبي خواړه” حیاتي دي او یونیسف یوازینی سازمان دی چې په افغانستان کې د ماشومانو لپاره دا ډول خواړه برابروي. تر دې مخکې د خوړو نړیوال پروګرام اعلان کړی و، چې په افغانستان کې شاوخوا څلور میلیونه ماشومان، ماشومان او شیدې ورکونکې میندې له خوارځواکۍ سره مخ دي. د روغتیا نړیوال سازمان هم په یوه راپور کې ویلي چې د طالبانو له واکمنۍ وروسته په افغانستان کې د بېکارۍ کچه دوه برابره شوې ده او د هیواد یو پر دریمه برخه نفوس، یعني شاوخوا ۱۳ میلیونه وګړي د خوراکي توکو له بحران څخه اغیزمن شوي دي. له نړیوالې ټولنې سره د طالبانو د نه تعامل له دوام سره، فقر او وزګارتیا دوام لري او د هېواد د وګړو لویه برخه د خوارځواکۍ له خطر سره مخ شوې ده. په افغانستان کې د طالبانو له واکمنۍ درې کاله تېر شول، اقتصاد لا هم په بشپړ ډول په ټپه ولاړ دی او د دغه بحران پایلې خلک ځوروي. د خلکو د روغتیا کچه د پام وړ ټیټه شوې او د صحي او کافي خوړو له ترلاسه کولو څخه محرومیت زیات شوی دی. په هرصورت، د کافي صحي خوړو نه ترلاسه کول نه یوازې د ماشومانو رنځ زیاتوي، بلکې د ماشومانو د معافیت سیسټم په وده او فعالیت کې د خنډ لامل کیږي. کله چې ماشومان کمزوری معافیت ولري، دوی په مختلفو ناروغیو اخته کیږي، چې دا د درملنې پروسه دوه برابره کوي. له بلې خوا بې روزګاري او بې وزلي د خوارځواکۍ له امله د رامنځته شويو زيانونو شدت زياتوي، ځکه چې د هېواد وګړي نه شي کولاى خپلې اړين اړتياوې پوره کړي او د ناروغيو د مخنيوي لپاره وقايوي تدبيرونه ونيسي؛ په پایله کې د کورنیو تر منځ د بې وزلۍ زیاتوالی او په افغانستان کې روغتیايي خدمتونو ته د لاسرسي کموالی د ماشومانو د خوارځواکۍ یو له اصلي لاملونو څخه ګڼل کیږي. په اوسني حالت کې د افغانستان خلک له بېلابېلو ستونزو سره مخ دي او افغان حکومت نه دی توانېدلی چې په دې برخه کې اغېزمن ګامونه پورته کړي. د نړیوالو سازمانونو مرستې د افغانانو مخ پر زیاتیدونکو اړتیاوو ته ځواب نه ورکوي او د دې وېره شته چې خلکو ته به یو نازک حالت رامنځته شي. له همدې امله تمه کیږي چې طالبان به په هیواد کې د تعامل او اړیکو د اسانتیا لپاره شرایط رامینځته کړي ترڅو د افغانستان اقتصاد له رکود څخه راوباسي او خلک به په بیلابیلو اقتصادي برخو کې د کار کولو وړتیا ترلاسه کړي. دا مهمه مسله د نړیوالې ټولنې او د افغانستان د ګاونډیانو په ونډې اخیستنې سره ممکنه ده او د اقتصادي هوساینې او د بې وزلۍ او بېکارۍ د کمولو لپاره به بنسټونه چمتو کړي.