د افغانانو د بې ځایه کیدو او مهاجرت د کړکیچ د حل لاره څه ده؟

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر (OCHA) اعلان وکړ چې افغانستان د داخلي بې ځایه شویو د شمېر له پلوه په نړۍ کې دویم هېواد دی. اوچا ته یادونه وشوه چې موږ د بې کوره کورنیو د حل لپاره 227 ملیون ډالرو ته اړتیا لرو. دغه راز دغه نړيواله اداره وايي، چې افغانستان دويم هېواد دى، چې د کورنيو بېځايه شويو شمېر تر ټولو ډېر دى او په افغانستان کې نږدې يو پر درېيمه کورنۍ د اوسېدو لپاره کافي سرپناه نه لري. د دغه بنسټ په یوه راپور کې ویل شوي، چې افغانستان نږدې ۶،۳ میلیونه داخلي بې ځایه شوي کسان لري، چې د اوږدې مودې له بې ځایه کېدو سره مخ دي. اوس مهال، په هرو اوو افغانانو کې یو یې د اوږدمهاله بې ځایه کیدو سره مخ دی، او ډیری یې د یوې لسیزې څخه زیات خپل کورونه پریښي دي. دا په سویلي آسیا کې د داخلي بې ځایه شویو خلکو ترټولو لوی شمیر او په نړۍ کې دوهم لوی شمیر دی. افغانستان د اوږدې مودې جګړو له امله په نړۍ کې د بې ځایه شویو خلکو یو لوی مرکز ګرځېدلی دی. زموږ ډیری هیوادوال بې کوره شوي او له خپلو کورونو څخه لرې دي. د امنیت نشتوالی د دې بې ځایه کیدو یو له اصلي لاملونو څخه دی. د دې بې ځایه کیدو نور عوامل په افغانستان کې پرله پسې وچکالۍ یادولای شو. د اقلیمي بدلونونو او د اورښتونو کمښت د کرنې له ډېرو ستونزو سره مخ کړې او دغه کار د دې ډلې د کډوالۍ لامل شوی دی. بېکارۍ او بې وزلۍ هم هېوادوال کډه کولو او هجرت ته اړ کړل او خلکو د ښه ژوند په هیله د مهاجرت لاره خپله کړه. افغانان د داخلي بې ځایه کیدو سربیره بهر ته د مهاجرت سره هم مخ دي. دا بهیر په کابل کې د طالبانو د حضور پر مهال په بې ساري ډول زیات شوی دی. نن ورځ د داخلي بې ځایه کیدو د کړکیچ سربیره، د افغانستان څخه بهر په ملیونونو بې ځایه شوي خلک هم شتون لري چې د شړلو په ګډون له ډیرو ننګونو سره مخ دي. په ګاونډیو هیوادونو کې د هیوادوالو د پام وړ شتون د دوی حکومتونه دې ته وهڅول چې د مهاجرینو دا اندازه ونه زغمي او د دوی د ایستلو پریکړه وکړي. د افغانستان دولت او همدارنګه ملګرو ملتونو ته لازمه ده چې په دې برخه کې ژر تر ژره او اوږدمهاله پلانونه په پام کې ونیسي ترڅو د دې پدیدې د منفي پایلو مخه ونیول شي. د افغان ولس د مهاجرت او بې ځایه کیدو د کړکیچ په حل کې تر ټولو مهمه حل لاره د طالبانو د ادارې له خوا د یوې معقولې تګلارې غوره کول دي. دا ډله د افغانستان د اوسنيو واکمنانو په توګه کولای شي داسې تګلاره غوره کړي چې په هغه کې ملي او نړیوال مصلحتونه په نظر کې ونیول شي او د هغې تر سیوري لاندې خلک وهڅول شي چې افغانستان ته ستانه شي او له دې وروسته بايد نړيواله ټولنه هم دغه ډله په رسمیت وپېژني او په بېلابېلو برخو کې د تعامل لپاره زمينه برابره کړي؛ که نه نو زموږ ولس به په هیواد کې دننه او بهر له پیچلو ستونزو سره مخ شي.